|| ఓమ్ తత్ సత్||

సుందరకాండ.
అథ సప్తషష్టితమస్సర్గః||

ఏవముక్తస్తు హనుమాన్ రాఘవేణ మహాత్మనా|
సీతాయా భాషితం సర్వం న్యవేదయత రాఘవే||1||

స|| మహాత్మనా రాఘవేణ ఏవం ఉక్తః తు హనుమాన్ సీతాయా భాషితం సర్వం న్యవేదయత||

ఆ రాఘవునిచేత ఆవిధముగా అడగబడిన హనుమంతుడు సీతతో మాట్లాడినది అంతా నివేదించెను.

ఇదముక్తవతీ దేవీ జానకీ పురుషర్షభ|
పూర్వవృత్త మభిజ్ఞానం చిత్రకూటే యథాతథమ్||2||

స|| పురుషర్షభ దేవీ జానకీ చిత్రకూటే పూర్వ వృత్తం అభిజ్ఞానం ఇదం ఉక్తవతీ యథా తథమ్||

'ఓ పురుషోత్తమా ! దేవి జానకి పూర్వము చిత్రకూటములో జరిగిన వృత్తాంతము నీకు గుర్తుగా ఈ విధముగా చెప్పెను'.

సుఖసుప్తా త్వయా సార్థం జానకీ పూర్వముత్థితా|
వాయసః సహసోత్పత్య విదదార స్తనాంతరే||3||
పర్యాయేణ చ సుప్తత్వం దేవ్యంకే భరతాగ్రజ|
పునశ్చ కిల పక్షీ స దేవ్యా అజనయత్ వ్యథామ్||4||
పునః పునరుపాగమ్య విదదార భృశం కిల|
తతస్త్వం బోధితస్తస్యాః శోణితేన సముత్‍క్షితః||5||

స|| త్వయా సార్థం సుఖసుప్తా జానకీ పూర్వం ఉత్థితా వాయసః సహసా ఉత్పత్య స్తనాంతరే విదదార||భరతాగ్రజ త్వం పర్యాయేణ దేవ్యంకే సుప్తః సః పక్షీ పునశ్చ దేవ్యాః వ్యథామ్ జనయతి కిల ||పునః పునః ఉపాగమ్య భృశం విదదార కిల | తతః త్వం తస్యాః శోణితేన సముక్షితః బోధితః కిల||

'ఓకప్పుడు నీ దగ్గర సుఖముగా నిద్రించి వున్న సీత నీకన్న ముందు మేల్కొనెను. అప్పుడు ఒక వాయసము ఆమె స్తనముల మధ్య పొడెచెను. భరతాగ్రజుడవైన ఓ రామా! ఆ తరువాత నీవు దేవి అంకములో నిద్రపోయివట. ఆ పక్షి మళ్ళీ వచ్చి ఆ దేవికి బాధ కలిగించెను. అపక్షి మళ్ళీ మళ్ళీ వచ్చి బాధించెను. అప్పుడు నువ్వు ఆ గాయమునుండి కారిన రక్తపు చుక్కలతో మేల్కొన్నావట".
'
వాయసేవ చ తే నైవ సతతం బాధ్యమానయా|
బోధితః కిల దేవ్యా త్వం సుఖసుప్తః పరంతప||6||
తాం తు దృష్ట్వా మహాబాహో దారితాం చ స్తనాంతరమ్|
అశీ విష ఇవ క్రుద్ధో నిశ్వసన్ అభ్యభాషథాః||7||
నఖాగ్రైః కేన తే భీరు దారితం తు స్తనాంతరమ్|
కః క్రీడతి సరోషేణ పంచవక్త్రేణ భోగినా||8||

స|| పరన్తప తేన వాయసేనైవ సతతం బాధ్యమానయా దేవ్యా సుఖసుప్తః త్వం బోధితః కిల||మహాబాహో స్తనాన్తరే దారితామ్ తామ్ దృష్ట్వా కృద్ధః ఆశీవిషైవ నిఃశ్వసన్ అభ్యభాషథాః||భీరు తే స్తనాంతరం కేన నఖాగ్రైః దారితం| సరోషేన పంచవక్త్రేణ భోగినా కః క్రీడతి||

'శత్రువులను తపించు ఓ రామా! ఆ వాయసము చేత మళ్ళీ మళ్ళీ బాధించ బడడముతో ఆ దేవి సుఖముగా నిద్రించుచున్న నీకు చెప్పినదట. ఓ మహాబాహో ! స్తనముల మధ్యలో గీరబడి వున్న ఆమెను చూచి కోపముతో రెచ్చిపోయిన పాములా బుసలు కొడుతూ నీవు ఇట్లు చెప్పితివట. " ఓ భయస్థురాలా !నీ స్తనముల మధ్యలో ఎవరు తమ గోళ్ళతో గీకిరి? రోషముతో నిండిన ఇదు తలల పాముతో ఎవరు ఆటలాడ గోరుచున్నారు?' అని

నిరీక్షమాణః సహసా వాయసం సమవైక్షథాః|
నఖైః సరుధిరైః తీక్ష్‍ణైః తామేవాభిముఖం స్థితమ్||9||
సుతః కిల స శక్రస్య వాయసః పతతాం వరః|
ధరాంతరచరశ్శీఘ్రం పవనస్య గతౌ సమః||10||

స|| నిరీక్షమాణః సరుధిరైః తీక్షణైః నఖైః తామేవ అభిముఖం వాయసం సహసా సమవైక్షత||పతతామ్ వరః సః వాయసః శక్రస్య పుత్రః| ధరాంతరచరశ్శీఘ్రం కిల | శీఘ్రం గతౌ పవనస్య సమః||

'అప్పుడు అలా నిరీక్షించి తీక్షణమైన గోళ్లతో ఎదురుగా వున్న వాయసమును చూచితివట. పక్షులలో శ్రేష్ఠుడు అగు ఆ వాయసము ఇంద్రుని పుత్రుడట, శీఘ్రముగా పోవు అతడు వాయుసమానుడు. అతడు వెంటనే భూగర్భములో కి పోయెను".

తతస్తస్మిన్ మహాబాహో కోప సంవర్తితేక్షణః|
వాయసే త్వం కృథాః క్రూరాం మతిం మతిమతాంవర||11||
సదర్భం సంస్తరాద్గృహ్య బ్రహ్మాస్త్రేణ హ్యయోజయః|
ప్రదీప్త ఇవ కాలాగ్నిః జజ్వాలాభిముఖః ఖగమ్||12||
క్షిప్తవాం స్త్వం ప్రదీప్తం హి దర్భం తం వాయసం ప్రతి |
తతస్తు వాయసం దీప్తః సదర్భోsనుజగామ హ||13||

స|| మహాబాహో మతిమతాం వర కోపసంవర్తితేక్షణః తతః తస్మిన్ వాయసే క్రూరాం మతిం కృథాః||సః సంస్తరాత్ దర్భం గృహ్య బ్రాహ్మేణ అస్త్రేణ యోజయత్| సః దీప్తః కాలాగ్నిః ఇవ ద్వైజం అభిముఖః జజ్వాల||త్వం ప్రదీప్తం తం దర్భం వాయసం ప్రతి క్షిప్తవాన్ | తతః స దర్భః దీప్తః వాయసం ప్రతి అనుజగామ హ||

'ఓ మహాబాహో , బుద్ధిమంతులలో శ్రేష్ఠుడు అగు రామా ! అప్పుడు కోపము చిమ్ముతున్న కళ్లతో ఆ క్షణములో అ వాయసముపై శిక్షవిధించుటకు ఆలోచించితివి అట. అప్పుడు దర్భాసనము నుండి ఒక దర్బను తీసుకొని,దానిని బ్రహ్మాస్త్రముగా అభిమంత్రించివట. అది కాలాగ్నివలె జ్వలిస్తూ ఆ పక్షి అభిముఖముగా ప్రజ్వరిల్లినదట. ఆ ప్రజ్వలిస్తున్న ఆ దర్భను ఆ వాయసముపై ప్రయోగించితివట. అప్పుడు ఆ జ్వలిస్తున్న ఆ దర్భ ఆ వాయసము వెంట బడెను.
.
స పిత్రా చ పరిత్యక్తైః సురైశ్చ సమహర్షిభిః|
త్రీన్ లోకాన్ సంపరిక్రమ్య త్రాతారం నాధిగచ్ఛతి||14||
పునరేవాగతస్త్రస్తః త్వత్సకాశ మరిందమ|
స తం నిపతితం భూమౌ శరణ్యః శరణాగతమ్||15||
వధార్హమపి కాకుత్‍స్థ కృపయా పర్యపాలయః|

స|| సః పిత్రా సమహర్షిభిః సురైశ్చ పరిత్యక్తః త్రీన్ లోకాన్ సంపరిక్రమ్య త్రాతారం న అధిగచ్ఛతి|| అరిన్దమ త్రస్తః పునరేవ త్వత్ సకాశం ఆగతః శరణ్యః |సః కాకుత్‍స్థః శరణాగతం భూమౌ నిపతితాం తం వధార్హం అపి కృపయా పర్యపాలయః||

'ఆ వాయసము తండ్రి చేత సురలచేత మహర్షిభిల చేత వదిలివేయబడినవాడై మూడు లోకములను తిరిగినా రక్షైంచువాడు లభించలేదట. ఓ అరిందమ ! భయముతో మళ్ళీ నీదగ్గరకే శరణు కోసము వచ్చెనట. ఆ వాయసము కాకుత్‍స్థుని శరణుకై వచ్చి భూమి మీద పడినప్పుడు, అది వధించుటకు తగినది అయినా నువ్వు దయతోరక్షించితివి అట'.

మోఘమస్త్రం న శక్యం తు కర్తు మిత్యేవ రాఘవ||16||
భవాంస్తస్యాక్షి కాకస్య హినస్తిస్మ స దక్షిణమ్|
రామం త్వాం స నమస్కృత్య రాజ్ఞే దశరథాయ చ||17||
విసృష్టస్తు తదా కాకః ప్రతిపేదే స్వమాలయమ్|

స|| రాఘవ అస్త్రం మోఘం కర్తుం న శక్యం ఇత్యేవ భవాన్ తస్య కాకస్య దక్షిణం అక్షి హినస్తి స్మ||రామ తదా సః కాకః విసృష్టః త్వామ్ రాజ్ఞే దశరథాయ చ నమస్కృత్య స్వం ఆలయం ప్రతిపేదే||

'ఓ రాఘవా! ఆ అస్త్రమును వ్యర్థము చేయుటకు వీలు లేక ఆ ఆస్త్రముతో ఆ వాయసముయొక్క దక్షిణ నేత్రమును తీసుకొనబడినది అట. ఓ రామా అప్పుడు ఆ వాయసము నీకు అదేవిధముగా మహారాజు దశరథునకు నమస్కరించి తన ఆలయమునకు పోయెనట'.

ఏవమస్త్ర విదాం శ్రేష్ఠః సత్త్వవాన్ శీలవానపి||18||
కిమర్థమస్త్రం రక్షస్సు న యోజయతి రాఘవః|
న నాగా నాపి గంధర్వా నా సురా న మరుద్గణాః||19||
న చ సర్వే రణే శక్తా రామం ప్రతి సమాసితుమ్|

స|| శీలవాన్ అపి రాఘవ ఏవం అస్త్రవిదామ్ శ్రేష్ఠః సత్యవాన్ బలవాన్ అపి రక్షస్సు అస్త్రం కిమర్థం న యోజయతి||రణే రామం ప్రతి సమాసితుం నాగాః న సురాః న మరుద్గణాః న గంధర్వాః న ||

' శీలవంతుడైన రాఘవుడు అస్త్రవేత్తలలో శ్రేష్థుడు, సత్యవంతుడు, బలవంతుడు అయికూడా ఆ రాక్షసులమీద ఎందుకు అస్త్రములు ప్రయోగించడు?. రణములో రాముని ఎదురుకొనుటకు నాగులు సురులు మరుద్గణముల్కు కాని, గంధర్వులు కాని సమర్థులు కారు కదా.

తస్య వీర్యవతః కశ్చిత్ యద్యస్తి మయి సంభ్రమః||20||
క్షిప్రం సునుశితైర్బాణైః హన్యతాం యుధిరావణః|
భ్రాతు రాదేశ మాజ్ఞాయ లక్ష్మణో వా పరంతపః||21||
స కిమర్థం నరవరో న మాం రక్షతి రాఘవః|

స|| వీర్యవతః తస్య మయి సంభ్రమః అస్తి యది సునిశితైః బాణైః రావణః క్షిప్రం యుధి హన్యతామ్||పరన్తపః నరవరః రాఘవః వా భ్రాతుః ఆదేశం ఆజ్ఞాయ మాం కిమర్థమ్ న రక్షతి||

వీరోత్తము డైన ఆయనకి ( నాగురించి) కించుత్తు సంభ్రమము అయితే సునిశితమైన బాణములతో రావణుని యుద్ధములో రావణుని అంతమొనర్చవలెను కదా. పరంతపుడు నరులలో శ్రేష్ఠుడైన రాఘవుడు లేక అన్నగారి ఆదేశము తీసుకొని లక్ష్మణూడు కాని నన్ను ఎందుకు రక్షించరు?

శక్తౌతౌ పురుషవ్యాఘ్రౌ వాయ్వగ్నిసమతేజసౌ||22||
సురాణామపి దుర్దర్షౌ కిమర్థం మాముపేక్షతః|
మమైవ దుష్కృతం కించిన్మహదస్తి న సంశయః||23||
సమర్థౌ సహితౌ యన్మాం నావేక్షేతే పరంతపౌ|

స|| వాయ్వగ్ని సమతేజసః శక్తౌ పురుషవ్యాఘ్రౌ తౌ సురాణాం దుర్ధర్షౌ యది అపి మామ్ కిమర్థం ఉపేక్షతః||మమైవ మహత్ కించిత్ దుష్కృతం అస్తి| సంశయః న| యత్ సమర్థావపి పరన్తపౌ తౌ మామ్ న అవేక్షేతే||

'వాయువు అగ్ని తో సమానమైన తేజస్సు శక్తి కల ఆ పురుష వ్యాఘ్రులు, దేవతలకు కూడా లొంగని వారు, నాపై ఎందుకు ఉపేక్షించుచున్నారు? నాచేత ఏదో మహత్తరమైన దుష్కృతమైనది. సందేహము లేదు. అందువలనే సమర్థులైనా ఆ పరంతపులు నన్ను నిర్లక్ష్యము చేయుచున్నారు'.

వైదేహ్యా వచనం శ్రుత్వా కరుణం సాశ్రుభాషితమ్||24||
పునరప్యహ మార్యాం తా మిదం వచనమబ్రువమ్|
త్వచ్ఛోకవిముఖో రామో దేవి సత్యేన తే శపే||25||
రామే దుఃఖాభిభూతే తు లక్ష్మణః పరితప్యతే|

స|| కరుణామ్ సాశ్రుభాషితమ్ వైదేహ్యాః వచనమ్ శ్రుత్వా అహం పునరపి తాం ఆర్యాం ఇదం వచనం అబ్రవమ్||దేవి రామః త్వత్ శోకవిముఖః సత్యేన తే శపే | రామే దుఃఖాభిపన్నే లక్ష్మణః పరితప్యతే||

'కన్నీరుకార్చుతూ చెప్పిన దీనమైన ఆమె మాటలను విని నేను కూడా మళ్ళీ ఆ పూజ్యురాలికి ఇట్లు చెప్పితిని. "ఓ దేవీ రాముడు నీ పై శోకముతో అన్ని విషయములలో విముఖుడు. నీకు సత్యము చెప్పుచున్నాను. రాముడు దుఃఖములో ఉండుటవలన లక్ష్మణూడు కూడా పరితపిస్తున్నాడు".

కథంచిత్ భవతీ దృష్టా న కాలః పరిశోచితుమ్||26||
అస్మిన్ముహూర్తే దుఃఖానాం అంతం ద్రక్ష్యసి భామిని|
తావుభౌ నరశార్దూలౌ రాజపుత్రావనిందితౌ||27||
త్వదర్శనకృతోత్సాహౌ లంకాం భస్మీకరిష్యతః|
హత్వా చ సమరే రౌద్రం రావణం సహబాంధవమ్||28||
రాఘవస్త్వాం వరారోహే స్వాం పురీం నయతే ధ్రువం|

స|| భామినీ కథంచిత్ భవతీ దృష్టా| పరిదేవితుమ్ కాలః న | ఇమమ్ ముహూర్తం దుఃఖానాం అంతం ద్రక్ష్యసి||నరశార్దూలౌ అనిన్దితౌ మహాబలౌ త్వత్ దర్శన కృతోత్సాహౌ ఉభౌ తౌ రాజపుత్రౌ లంకాం భస్మీకరిష్యతః||వరారోహే రాఘవః రౌద్రం సహబాంధవం రావణం సమరే హత్వ చ త్వాం స్వాం పురీమ్ నయతే ధృవమ్||

"ఓ పూజ్యురాలా ఎలాగో నీవు కనపడితివి. చింతించుటకు సమయము కాదు.ఈ ముహూర్తమే దుఃఖముల అంతము చూచుచున్నావు. ఆ నరశార్దూలములు ఇద్దరూ, నిందించతగని మహాబలులు. ఆ రాజపుత్రులు ఇద్దరూ నీ దర్శనమునకు కల ఉత్సాహముతో లంకను భస్మము చేసెదరు. ఓ సీతా ! రౌద్రుడైన రాఘవుడు రావణుని బంధువులతో కలిపి సమరములో హతమార్చి నిన్ను తన పురమునకు తప్పక తీసుకుపోవును.

యత్తు రామో విజానీయాత్ అభిజ్ఞానమనిందితే||29||
ప్రీతిసంజననం తస్య ప్రదాతుం త్వ మిహార్హసి|
సాభివీక్ష్య దిశః సర్వా వేణ్యుద్గ్రథన ముత్తమమ్||30||
ముక్తావస్త్రాద్దదౌ మహ్యం మణిమేతం మహాబల|

స||అనిందితే రామః యత్ విజానీయాత్ తస్య ప్రీతి సంజననం అభిజ్ఞానం ఇహ దాతుం త్వం అర్హసి|| మహాబల సా సర్వాః దిశః అభివీక్ష్య వేణ్యుద్‍గ్రథితం ఉత్తమం ఏతం మణిం మహ్యం దదౌ||

' ఓ దేవీ రామునికీ ఏది తెలుసునో అతని ప్రేమను ప్రతిబింబించు గురుతును నాకు చెప్పుము. ఓ మహాబలా అప్పుడు ఆమె అన్ని దిశలు పరికించి తలలో ఉన్న ఈ ఉత్తమమైన మణిని నాకు ఇచ్చినది'.

ప్రతిగృహ్య మణిం దివ్యం తవ హేతో రఘూద్వహ||31||
శిరసా తాం ప్రణమ్యార్యాం అహమాగమనే త్వరే|

స||రఘూద్వహ దివ్యం మణిం తవ హేతోః ప్రతిగృహ్య ఆర్యాం తాం శిరసా ప్రణమ్య అహం ఆగమనే త్వరే||

'ఓ రఘురామా! ఈ దివ్యమైన మణిని నీకోసమై తీసుకొని పూజనీయురాలైన ఆమెకి నమస్కరించి నేను రిరిగివచ్చుటకు సిద్ధమైతిని".

గమనే చ కృతోత్సాహం అవేక్ష్య వరవర్ణినీ||32||
వివర్థమానం చ హి మామువాచ జనకాత్మజా|
అశ్రుపూర్ణముఖీ దీనా భాష్పసందిగ్ధభాషిణీ||33||
మమోత్పతనసంభ్రాంతా శోకవేగసమాహతా|

స|| వరవర్ణినీ జనకాత్మజా గమనే కృతోత్సాహం వివర్ధమానం చ మాం ఆవేక్ష్య ఉవాచ||అశ్రుపూర్ణముఖీ దీనా భాష్పసందిగ్ధభాషిణీ మమ ఉత్పతనసంభ్రాతా శోకవేగ సమాహతా||

'మంచివన్నెకల జనకాత్మజ, తిరుగుప్రయాణముయొక్క ఉత్సాహములో పెరుగుచున్ననన్ను చూచి ఆమె మరల ఇట్లు చెప్పెను. కళ్ళనీళ్లతో నిండిన ముఖముతో, భాష్పముల వలన కలిగిన గద్గద స్వరముతో ఇట్లు చెప్పెను'.

హనుమన్ సింహసంకాశా వుభౌ తౌ రామలక్ష్మణౌ||34||
సుగ్రీవం చ సహామాత్యం సర్వాన్ బ్రూయా హ్యనామయమ్|
యథా చ స మహాబాహుః మాం తారయతి రాఘవః|
అస్మాదుఃఖాంబు సంరోధాత్ త్వం సమాధాతుమర్హసి||35||

స|| హనుమాన్ సింహసంకాశౌ తౌ రామలక్ష్మణౌ ఉభౌ సహామాత్యం సుగ్రీవం చ సర్వాన్ అనామయమ్ బ్రూయాః || మహాబాహుః సః రాఘవః అస్మాత్ దుఃఖామ్బుసంరోధాత్ యథా తారయతి త్వం సమాధాతుమ్ అర్హసి||

'ఓ హనుమా ! సింహాస్వరూపులైనా ఆ రామలక్ష్మణులిద్దరిని సుగ్రీవుని అతని అమాత్యులందరినీ అడిగినట్లు చెప్పుము. మహాబాహువులు కల ఆ రాఘవుడు ఈ దుఃఖసాగరమునుంచి ఏవిధముగా రక్షించునో అది నువ్వు చూడుము'.

ఇమం చ తీవ్రం మమ శోకవేగం
రక్షోభిరేభిః పరిభర్త్సనం చ|
బ్రూయాస్తు రామస్య గతస్సమీపమ్
శివశ్చ తే sధ్వాస్తు హరిప్రవీర||36||

స|| హరిప్రవీర రామస్య సమీపం గతః మమ ఇమం తీవ్రం శోకవేగం ఏభిః రక్షోభిః పరిభర్త్స్యనం చ బ్రూయాః | తే అధ్వా శివః అస్తు||

'ఓ వానరోత్తమా ! రాముని వద్దకు పోయి నా ఈ తీవ్రమైన శోకము గురించి రాక్షసులచేత భయపెట్టబడుతున్న విషయమును చెప్పుము. నీ ప్రయాణము శుభము అగు గాక'.

ఏతత్త వార్యా నృపరాజసింహ
సీతా వచః ప్రాహ విషాదపూర్వమ్|
ఏతచ్చ బుద్ధ్వా గదితం మయా త్వమ్
శ్రద్దత్స్వ సీతాం కుశలాం సమగ్రామ్||37||

స|| న్పపరాజసింహ ఆర్యా సీతా విషాదపూర్వం ఏతత్ వచః తవ ఆహ| మయా గదితాం తత్ బుధ్వా సీతాం సమగ్రాం కుశలాం శ్రద్ధత్స్వ||

'ఓ మహారాజా ! పూజ్యనీయురాలైన సీత విషాదముతో కూడిన ఈ మాటలను నీకు చెప్పమనిది. నా చేత చెప్పబడిన ఈ సమగ్రమైన మాటలతో సీత కుశలము గా వున్నదని గ్రహించిఉంటావు'.

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే సప్తషష్టితమస్సర్గః||

ఈ విధముగా వాల్మీకి రామాయణములో సుందరకాండలో అరువది ఏడవ సర్గ సమాప్తము.

|| ఓమ్ తత్ సత్ ||

 

 

 

 

 

 

 

||ఓమ్ తత్ సత్||